“Herkes ödülünü içinden alacaktır, üstün insan herkesten.”
1-) İnsanı kirleten bütün önemli kirlerden, ‘yani şirk, zina, faiz, kumar, hırsızlık, iftira, haksız yere cana kıymak, doğmuş ve doğmamış çocuğu öldürmek, çocuğu babasından başkasına isnat etmek, fâsıklık, büyü-sihir-muska-fal, haram yiyecek ve içecekler, yetim malı yemek, Müslüman ana-babaya asi olmak ve haramda ileri gitmekten’ kendini arındırmak.
2-) Her işine Besmele ile ve İnşallah (Allah dilerse) diyerek başlamak.
3-) Sözde, kalpte ve eylemde dosdoğru olmak. Kendisini ve başkalarını hiçbir hususta aldatmamak.
4-) Ruhunu, kalbini, gönlünü, gözünü, kulağını, bedenini, elbisesini ve çevresini temiz tutmak.
5-) İnsanları sevmek ve sevindirmeye yönelik şeyler yapmak. Sevgiyi israf etmeden yanlış ve gereksiz yere yöneltmeden kullanmak. Sevgisini, sevilmesi öncelikli olarak gerekenlerin sıralamasını doğru yaparak ve doğru şeyleri severek bereketlendirmek.
6-) Yumuşak kalpli olmaya, kalbi yumuşatacak şeyler yapmaya, kaba-katı-sert ve öfkeli olmamaya, öfkelendiğinde kendisine hâkim olmaya çalışmak.
7-) Anne ve babasına her durumda iyi davranmak.
8-) Görev ve sorumluluklarının gereğini yerine getirmek.
9-) Aklı; örten, bozan, kullanılmaz eden, yanlış bilgi ve işler de dâhil, yanlış her şeyden korumak. Sahih bilgiyle aydınlattığı aklını her zaman kullanmak, varlığın-olayların-Sabit Söz’ün sebepleri, hikmetleri ve sonuçları üzerinde düşünmek, geçmişten ve yaşananlardan ders ve ibret almak.
10-) Dinde gruplaşmamaya, tek vücut olmaya dikkat etmek. İhtilaf sebeplerini en aza indirmeye ve mümkünse kaldırmaya çalışmak, fitne sebepleriyle ve ortaya çıkmış fitnelerle mücadele etmek.
11-) Sırat-ı Müstakim’e gelmek gibi, onda kalmak için de sabır ve dayanıklılık göstermek.
12-) Zamanını uygun, düzenli ve güzel kullanma bilincine ulaşmaya çalışmak. Boş kuruntu, uzun emel, olmayacak hayaller, gayesi belirsiz işler peşinde, o anı yaşamayı ve o anda yapılması gerekenleri ihmal etmemek.
13-) Zararı olmasa bile, hiçbir faydası da olmayan –bu da bir zarardır- boş söz ve işlerden uzak durmak.
14-) Gayesiz bilgilerin hamalı olmaktan kaçınmak, faydalı ilimlere yönelerek hikmeti elde etmeye çalışmak.
15-) Kendisini yoksul bırakmayacak şekilde cömert, cimri kılmayacak şekilde tutumlu olmak.
16-) Kendisine verilseydi, sevinerek alamayacağı şeyleri başkalarına –iyilik ve ihsan adına- vermemek. Bollukta ve darlıkta, açık ve gizli olarak, sevdiği ve beğendiği şeylerden, en yakınlarından başlayarak, çevresini ve muhtaçları bol bol faydalandırmak
17-) Yaptığı iyiliği çok görmemek, başa kakmamak, hatırlatmamak, yaptığı güzel şeyler için insanlardan hiçbir karşılık beklememek
18-) Kendi çocukları gibi, en azından yakın çevresindeki yetim ve kimsesiz çocukların yetişmesiyle yakından ilgilenmek; yetim, kimsesiz ve zayıf bırakılmışların mallarını yemekten ve onlara zulmetmekten şiddetle kaçınmak.
19-) Güzel işlerde aracılık etmek. Zor durumda olanlara elinden geldiğince yardım etmek.
20-) Helal yollarla kazanılan helal, temiz ve iyi şeylerle beslenmeye dikkat etmek.
21-) İnsanların arasını düzelten bir insan olmak. Selamı yaymak, birbirleriyle barışık-mutlu bir toplum oluşmasına katkıda bulunmak
22-) Verdiği sözün, yaptığı sözleşmenin, her türlü emanetin ve yaptığı adağın gereğini yerine getirmek.
23-) Doğruyu onaylamak ve uygulamak/yaşamak. Önce kendisinin, sonra başkalarının imanını ve gönül huzurunu kuvvetlendirmek için yapabileceği her şeyi yapmak.
24-) İnsanların hatayla işleyip, örtmeye çalıştıkları tüm yanlışlarının örtülmesine katkıda bulunmak. İnsanların kusurlarını ve gizledikleri şeyleri araştırmamak.
25-) Güzel sözü güzelce, yumuşak bir üslupla, hikmetlice, bağırıp-çağırmadan, en dengeli ses tonuyla, lüzumu kadarını, uygun zamanda söylemek.
26-) Büyük söz söylemekten kaçınmak.
27-) Sözü/konuşulanı anlamaya, söz kesmeden güzelce dinleyip, sözün güzeline uymaya çalışmak. Kötü sözü ve sözle telkin edilen kötülüğü dinlemekten/yapmaktan uzak durmak.
28-) Sırları ve aslı olmayan, yayılması zararlı haberleri saklamak. Toplumu çökertecek ve toplumun moralinin bozulmasına sebep olacak kötü haberlerin yayılmasına engel olmak.
29-) İnsanların güvenilir oldukları kesinleşmeden, onların söyledikleri ile hareket etmemek, söylediklerini sorgulamadan kabul etmemek. Görünüşü ve konuşması hoşa giden her insanın, nitelikli ve üstün insan olmayabileceğini unutmamak.
30-) Gıybet, dedi-kodu, çekiştirme, kötü lakap takma, her türlü kötü ve çirkin sözler gibi dil ezalarından, kaş-göz işaretleriyle imalarda bulunmak da dâhil olmak üzere her türlü hal ezasından uzak durmak.
31-) Tartışmalardan uzak durmak; bilgisiz, gereksiz ve delilsiz tartışmalara girmemek.
32-) Beğendiği, hayranlık duyduğu şeylere “Maşallah la kuvvete illa billah: Allah’ın dilediği olur, kuvvet yalnız Allah’ındır.” demek.
33-) Gereksiz yere yemin etmemek ve yeminini, yapacağı iyilik ve ihsana engel kılmamak.
34-) Şahitliğiyle karar verileceğinde, şahitliği dosdoğru yapmak.
35-) Önemli konuları, eğlence konusu haline getirmemek.
36-) Yürüyüşünde sakin, rahat, dengeli ve alçak gönüllü olmak.
37-) Hak ve adaletin ölçüsünü, açık ve sabit tutmak, hiç kimsenin hatırına değiştirmemek.
38-) Darlık ve sıkıntı anlarında sabırlı olmak.
39-) Hiçbir şey yapılamayacak olumsuz –kötü durumlarda, uzun ve yoğun üzüntüden kaçınmaya çalışmak; değiştirilmesi imkânsız durumlar için şikâyet edip durmamak, her şeye rağmen teşekkür-şükran halini yaşamak.
40-) Bir mesleğin sahibi olacak şekilde yapılması gerekli eğitime öncelik vermek.
41-) Her ne yapıyorsa bilinçli yapmaya, yaptığı işi baştan savma yapmamaya, yaptığı işten gafil olmamaya, işleri için gereken tedbiri zamanında almaya ve işinde sebatkâr olmaya çalışmak.
42-) Her işi ilgili kişilerle, akıl ve uzmanlık sahipleriyle danışarak yapmaya çalışmak, yapılan işle ilgili olarak, bilgili, bilinçli, bilge ve uzman olma basamaklarında ilerlemeye çalışmak.
43-) Ortaklıklarda, ortağına haksızlık etmemeye çok dikkat etmek.
44-) Vadeli alış-verişleri, şahitli olarak ve yasa karşısında yaptırımı olacak şekilde, kayıt altına almak.
45-) Alacaklı olduğunda, eğer borçlusu ödemede zorlanıyorsa süre vermek.
46-) Bir konuda karar verilip, o iş için bir lider seçildiğinde ona itaat etmek ve yardımcı olmak.
47-) Güzel işlerde yardımlaşmak ve yarışmak, çevresindeki herkes için onların yaptıkları uygun-güzel her işi kolaylaştırmaya çalışmak.
48-) İnsanların yanına çıkarken temiz ve güzel giyinmek, insanlara karşı alçak gönüllü, merhametli olmak.
49-) Kötü işlerini güzel gören, heveslerinin elinde oyuncak olan, yanlış yaşayan, kötülükleri belirginleşmiş, sahip olduğu ilmi, ilmin ve kendisinin şerefini düşürecek şekilde kullanan ve bu durumlarından rahatsızlık duymayan kimselerle arkadaşlık ve dostluk etmemek.
50-) Daha sonra kendisi için üzüntü ve sıkıntıya sebep olacak işler ve durumlara yönelmemek, her türlü kötülük ve ahlaksızlıktan yüz çevirmek, yine de gelebilecek kötülükleri en iyi yolla savmaya ve gidermeye çalışmak. Kendisini ve çevresini zararlı ve kötü her şeyden korumada dikkatli olmak.
51-) Her türlü kötülüğün elebaşlarıyla mücadeleye ara vermeden devam etmek, şımarık, azgın ve edepsizlere karşı da kendisine yakışan dengeli tavrı bozmamak.
52-) Kınayanların kınamasıyla durum ve şekil değiştirmemek.
53-) Şüphe veren şeylerden ve zan ile hareket etmekten kaçınmak.
54-) Kimseyi başkasının günah ve suçuyla suçlamamak ve sorgulamamak.
55-) Mal ve makam sevgisini-hevesini sıkı kontrol altında tutmak.
56-) Bilgiye, mala, makama, insanı önemli ve güçlü kılacak tüm sebeplere sahip olsa bile şımarmamak, gösterişten uzak durmak.
57-) Zenginlik ve makamın etkisiyle bozularak değerlerinden vaz geçmemek, mal ve makam karşısında bozulmamanın da çok büyük bir sabır gerektirdiğini unutmamak.
58-) Malın, makamın, bilginin, çocukların, eşin emanetçisi olduğunu ve bunların hepsinin dünyanın=yani hazırlık sınıfının sınav soruları olduğunu unutmamak. Bunların hepsi gibi, canın da emanetçisi olduğunu unutmadan yaşamak ve bu emanetlerin, asli görevlerini unutturmasına izin vermemek.
59-) Hiçbir sebeple kimseye tepeden bakmamak, kimseyi aşağılamamak ve önemli bir sebep olmadan insanlardan yüz çevirmemek
60-) Hatalı olduğu durumlarda özür dilemek ve hatasını düzeltmeye yönelmekten çekinmemek.
61-) Ölçü ve tartı konusunda son derece titiz olmak, alış-veriş esnasında ve hayatın genelinde kimseyi kandırmamak.
62-) Alış-verişlerde iyi-güzel-temiz-doğru şeyleri almaya dikkat etmek.
63-) Her türlü nimetin israfından kaçınmak.
64-) Tek veya toplu olarak insanların öldürülmesine karşı mücadele etmek.
65-) Toplumun zaafına ve düşmanların sevinmesine sebep olacak, onların ekmeğine yağ-bal sürecek hiçbir işe yönelmemek ve vesile olmamak.
66-) Toplumun direği olan önemli kültürel değerleri, insanı ve insan neslini, bedensel ve ruhsal her türlü zarar ve zararlıdan korumaya çalışmak.
67-) Bencillik, nankörlük, ümitsizlik, korkaklık, acelecilik, vefasızlık, karamsarlık, tembellik, edilgenlik, amaçsızlık, yalancılık, sorumsuzluk, aç gözlülük, asalaklık, kıskançlık, alaycılık, kararsızlık, yağcılık ve kindarlık özellikleriyle sürekli mücadele etmek.
68-) Ölçülü, ilkeli ve dengeli olmaya çalışmak.
69-) İlkellikten=gericilikten=pagan kültürlerin inanış ve geleneklerinden, her türlü antik ve çağdaş hurafelerden uzak durmaya, arınmaya çalışmak.
70-) Kendisi için, nesli için, herkes için, kavli ve fiili olarak doğru duaları vaktinde etmek.
